Naukowcy z University of Arizona rozwi±zali zagadkê nocnego ¶wiecenia krocionogów z rodzaju Motyxia. Te niewielkie wije odstraszaj± w ten sposób drapie¿niki. O odkryciu funkcji fluorescencyjnego bia³ka informuje najnowsze ?Current Biology?.

Dzieñ spêdzaj± ukryte pod li¶æmi albo zagrzebane w ziemi, ale chocia¿ s± ¶lepe, doskonale wiedz±, kiedy nadchodzi noc. Wype³zaj± wtedy na powierzchniê i... ¶wiec±. Zagadka ¶wiecenia krocionogów (zwanych niekiedy potocznie stonogami) z rodzaju Motyxia od dawna spêdza³a naukowcom sen z powiek. Bioluminescencja jest do¶æ popularna w ¶wiecie zwierz±t ? u niektórych gatunków s³u¿y do przyci±gniêcia partnerów, u innych do zwabienia ofiary. Ale Motyxia jest wegetariank± (¿ywi siê butwiejacymi li¶æmi), wiêc Paul Marek z Department of Entomology i Center for Insect Science postawi³ hipotezê, ¿e ¶wiecenie jest u niej sygna³em ostrzegawczym. Niektóre aktywne w ci±gu dnia krocionogi maj± bowiem jaskrawe ubarwienie odstraszaj±ce drapie¿niki  ? daj± w ten sposób sygna³: ?Uwaga! Po zaatakowaniu wydzielam cuchn±ce, toksyczne substancje!?. Entomolog uzna³, ¿e prowadz±ca nocny tryb ¿ycia Motyxia prawdopodobnie ¶wieci w tym samym celu.

Aby to sprawdziæ, przeprowadzi³ eksperyment w amerykañskim parku narodowym Giant Sequoia National Monument. W pewnym miejscu zostawi³ na noc 300 roz³o¿onych losowo glinianych modeli krocionogów, z których po³owa by³a pomalowana ¶wiec±c± w ciemno¶ci farb±. Z³apano te¿ trochê ¿ywych Motyxii i po³owê z nich tak¿e pomalowano ? ale w taki sposób, by zamaskowaæ naturalne ¶wiecenie ? po czym roz³o¿ono w pobli¿u sztucznych. Rano naukowcy zebrali sztuczne i ¿ywe krocionogi ? a raczej to, co z nich zosta³o. Okaza³o siê bowiem, ¿e w nocy ³±cznie a¿ 1/3 z nich ? zarówno ¿ywych, jak i sztucznych ? zosta³a zaatakowana! Jednak ¿ywe Motyxie, które nie ¶wieci³y, by³y atakowane a¿ czterokrotnie czê¶ciej ni¿ ¶wiec±ce, a sztuczne nie¶wiec±ce krocionogi ? dwukrotnie. Co ciekawe, porównanie uszkodzeñ stawonogów z odciskami zêbów lokalnych gryzoni wykaza³o, ¿e najwiêkszym wrogiem Motyxii jest jeden z gatunków myszy, Onychomys torridus.

Motyxia do ¶wiecenia wykorzystuje jednak inny mechanizm ni¿ ¶wietliki, które b³yszcz± w nocy dziêki reakcjom enzymatycznym. U tych krocionogów za ¶wiecenie odpowiada bia³ko podobne do wykazuj±cego naturaln± fluorescencjê GFP (ang. green fluorescent protein) ? substancji wystêpuj±cej u meduzy Aequorea victoria. Za jego odkrycie trzech amerykañskich naukowców dosta³o w 2008 nagrodê Nobla w dziedzinie chemii.

¦wiec±ce krocionogi wystêpuj± wy³±cznie w górach Santa Monica, Tehachapi i na po³udniu Sierra Nevada w Kalifornii.

Ewa Zegler-Poleska/EurekNews 

FILM: Zobacz jak ¶wiec± krocionogi!